Астана - QAZTECH алаңында Қазақстанның инновациялық және технологиялық дамуына арналған «QAZTECH Future Vision» бастамасы аясында алғашқы сараптамалық кездесу өтті. Талқылауға ҚР Президент Әкімшілігінің өкілдері, Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі (ЦИАӨМ), еліміздің жетекші экономистері, халықаралық сарапшылар, сондай-ақ QazInnovations ұлттық инновациялық агенттігі, QAZTECH технологиялық компаниялар альянсы және Astana Hub халықаралық IT-стартаптар технопаркінің өкілдері қатысты.
Дөңгелек үстелде QAZTECH Альянсы технологиялық сектордың негізгі қатысушыларымен өткізілген стратегиялық консультациялардың нәтижелерін ұсынды.
Асет Исекешев, QAZTECH технологиялық компаниялар Альянсының Қамқоршылық кеңесінің төрағасы: «Алдағы 5-10 жылда біз ойынның қолданыстағы ережелерін түбегейлі өзгерте алатын жасанды интеллектке, роботтандыруға, жаңа материалдарға және түбегейлі жаңа бизнес-модельдерге негізделген жаһандық экономиканың үлкен қайта құрылымдауына тап боламыз. Еліміз болып жатқан өзгерістердің пайдасын көруі мүмкін. Қазақстанның халқы өте жас, ал бізде шығармашылық адамдар, талантты ғалымдар мен кәсіпкерлер өте көп. Қазақстан жақын болашақта технология мен инновацияның өңірлік хабына айнала алады. Бұған қол жеткізу үшін технологиялық секторларды реттеу мен қолдау тәсілдерін жаңарту қажет. Инноваторлар көбірек еркіндікке ие болуы керек, сондықтан технологияны қабылдаудағы кедергілерді, соның ішінде реттеуші құмсалғыштарды пайдалануды жою маңызды.Қолдау шаралары біздің күшті жақтарымызды ашуға және ең тиімді әрі креативті кәсіпкерлерді ынталандыруға бағытталуы керек».
Qaztech бас талдаушысы Александр Дауранов жаһандық қиындықтарды атап өтті: «Дамушы елдердің ықпалының артуы бәсекелестіктің күшеюіне және протекционизмнің өсуіне әкеліп, бұл әлемдік сауда жағдайын нашарлатады». Сонымен қатар, ол дәстүрлі даму модельдерінің баяулауын атап өтті: «Дамыған елдердің өңдеу секторындағы экспорт пен жұмыспен қамту азайып жатқанда, халықаралық қызмет көрсету саудасы өсуде». Сондай-ақ, цифрлық экономиканың өсудің негізгі қозғаушы күшіне айналғанын да айтты: «Цифрлық экономика негізгі драйверге айналып, оның үлесі 40%-дан 60%-ға дейін жетеді. Алдағы он жыл ішінде жаңа құнның 70%-ы цифрлық платформаларға негізделген бизнес-модельдерге байланысты болады деп болжануда».
Қазақстан туралы айта келе, ол өсу көздерін қайта қарау қажеттілігін атап өтті: «Шикізат экспорты сияқты дәстүрлі көздер өз тиімділігін жоғалтуда, ал қызмет көрсету экспортының үлесі әлі де аз. Елдің негізгі экономикалық секторларын жаңғыртып, болашақ нарықтарға бағытталған прагматикалық технологиялық стратегия әзірлеу маңызды».
Компаниялармен өткізілген консультацияларға сүйене отырып, QAZTECH тұрақты өсу көздерін құру үшін нақты шараларды ұсынды, олардың қатарында жаппай жұмыс орындарының өнімділігін арттыру, цифрлық платформаларды дамыту, шағын және орта бизнесті жаңғырту және ұлттық инновациялық жүйенің тиімділігін арттыру бар.
Талқылаудың басты мәселесі Қазақстанның инновациялық экожүйесін жаңғырту және экономикалық өсуді жеделдету үшін ғылым мен бизнестің өзара әрекетін күшейту болды. Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігінің бірінші вице-министрі Қаныш Тулеушин атап өткендей: «Экономиканы әртараптандыру және тұрақты өсуді қамтамасыз ету мақсатында инновациялық экожүйені жаңғыртуға жаңа көзқарас қажет: ғылым, технологиялар және инновацияларды дамытудың негізгі басымдықтарын анықтау. Қазіргі уақытта біз 7 басымдықты анықтадық: медициналық технологиялар, агротехнологиялар, "жасыл" технологиялар, жасанды интеллект, металлургия, Индустрия 4.0 және GovTech».
Ол ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстарды (ҒЗТКЖ) қаржыландырудың маңыздылығын атап өтті: «Негізгі бағыттарға назар аудара отырып, ҒЗТКЖ қаржыландыру деңгейін арттыруға ерекше көңіл бөлінеді, өйткені қаржыландыру жыл сайын ұлғайып келе жатқанына қарамастан, оның тиімділігі әлі де төмен болып отыр».
Сондай-ақ, басымдықтарды іске асыру технологиялық платформаларға негізделуі тиіс екендігі атап өтілді: «Мұнда ғылым, технологиялар және инновациялармен байланысты салалық ведомстволар мен даму институттарының нақты мақсаттар төңірегінде үйлестіруі ғана емес, қоғамның, бизнестің және ғылымның белсенді қатысуы да маңызды».
ТАЛАП қолданбалы зерттеулер орталығының директоры Рахим Ошақбаев инновацияларды дамытудың маңызды аспектілеріне тоқталды: «Қазақстандағы инновациялардың басты мәселесі — кәсіпкер-инноваторлардың тапшылығы және бәсекелестіктің әлсіздігі. Нақтырақ айтсақ, бәсекелестік пен таланттар — табысты инновациялардың негізгі құрамдас бөліктері. Алға жылжу үшін ең амбициялы әрі креативті адамдарды тартатын жағдай жасау қажет: ашық көші-қон саясаты, құқықтарды қорғау, айқын заңдар және дамыған инфрақұрылым. Осыларсыз Қазақстан таланттар үшін жаһандық күресте ұтылып қалады, және инновациялар табиғи түрде туындамайтын орта болғанша, ешқандай реформалар көмектеспейді».
Кездесу барысында Қазақстан экономикасы тап болатын қиындықтар, оның ішінде жаңа экономикалық модельді әзірлеу қажеттілігі талқыланды. МНВО жобалық офисінің басшысы Фархад Қуанғанов былай деп атап өтті: «Мемлекет басшысы атап өткендей, нақты әрі ойластырылған экономикалық даму моделінің болмауы біздің нарықта жұмыс істеп жатқан компаниялардың елден тыс жерлерден қолайлы жағдай іздеуіне әкеледі, себебі қазіргі экономикалық ортада олардың болашақ даму перспективаларын көрмейді».
Халықаралық сарапшы Эрик Азулай ұлттық инновациялық жүйені дамыту үшін институттардың дамуының маңыздылығын атап өтті: «Ұлттық инновациялық жүйені қалыптастыру үшін елдегі институттарды дамыту қажет. Зерттеу университеттері, сот жүйесі, дамыған венчурлық нарық, тұрақты бизнес-орта, заң үстемдігі, зияткерлік меншік құқықтарын сенімді қорғау – бәсекеге қабілетті бизнесті дамыту үшін қажет іргетас болып табылады. Мемлекет инновациялық инфрақұрылымды дамытуға инвестиция салуы керек, сондай-ақ инноваторлар мен ғалымдардың венчурлық капиталға және қаржылық қолдау құралдарының алуан түріне қол жеткізуін қамтамасыз ету маңызды».
Корпоративтік сектор тарапынан тұрақты сұранысқа ерекше назар аударылды. CRC зерттеу және консалтинг орталығының серіктесі Ануар Буранбаев былай деп атап өтті: «Инновациялар — бұл мақсаттың өзі емес, ол компаниялар мен тұтас мемлекеттердің бәсекеге қабілеттілігін арттырудың күшті құралы. Ең маңыздысы — соңғы нәтижелер тек бастамашыларға ғана емес, бүкіл қоғамға пайда әкелуі керек, прогресті ынталандырып, адамдардың өмір сүру сапасын жақсартуы тиіс».
Каспи мен Яндекс сияқты цифрлық платформалар экономикада маңызды элементке айналып, транзакциялық шығындарды азайтуға және кәсіпкерлер мен тұтынушылар арасындағы тиімді өзара әрекетті қамтамасыз етуге көмектесуде. DESHT аналитикалық орталығының бас директоры Қуаныш Жайықов былай деді: «Цифрлық платформалар алмасу шығындарын азайтуда маңызды рөл атқарады және кәсіпкерлер мен тұтынушылар арасындағы тиімді өзара әрекеттің сенімді кепіліне айналады, бұл бизнестің дамуына жаңа мүмкіндіктер туғызып, оның өсуіне ықпал етеді».
Талқылау сондай-ақ реттеу мен инновацияларды дамыту арасындағы тепе-теңдік мәселесін де қозғады. Экономист, «Экономический ликбез» Telegram арнасының авторы Руслан Сұлтанов атап өтті: «Кәсіпкерлердің нарыққа шығып, өз жобалары мен идеяларын дамытып, бір-бірімен тиімді әрекеттесуі үшін кедергілерді жою және бәсекелестікті қорғау маңызды. Қолайлы бизнес-орта — ұзақ мерзімді және тұрақты экономикалық өсудің негізі».
Қатысушылар бизнес, мемлекет және ғылыми мекемелер арасындағы тұрақты диалогтың маңыздылығын атап өтті, ол тұрақты дамуға қолайлы жағдайлар жасауға ықпал етеді. Аяна Манасова – QAZTECH технологиялық компаниялар альянсының стратегия және талдау бойынша басқарушы директоры: «Тұрақты диалог Қазақстанның инновациялық дамуына ықпал ететін тиімді шешімдерді әзірлеуде маңызды рөл атқарады. Тұрақты түрде өткізілетін талқылаулар бізге технологиялық ортадағы өзгерістерге бейімделуге және бастамаларды іске асырудың оңтайлы жолдарын табуға көмектеседі. Бірлескен күш-жігеріміз арқылы біз тұрақты өсуді және осы саладағы гүлденуді қамтамасыз ететін жағдайлар жасай аламыз», – деп қорытындылады.
Анықтама:
QAZTECH Технологиялық Компаниялар Альянсы – елдің жетекші технологиялық кәсіпкерлерін біріктіретін ұйым. Біз Қазақстан экономикасының құрылымын тек технологиялық сектор арқылы жақсартуға болады және оның ұзақ мерзімді жоғары қарқынын қамтамасыз етуге болады деп сенеміз. Біз конструктивті диалогқа арналған алаңды ұсынып, дамудың негізгі мәселелерін талқылаймыз. Біздің мақсатымыз- мемлекет, бизнес және қоғамның мүдделерін ескеретін шешімдерді әзірлеу үшін позицияларды жақындату және тұрақты технологиялық прогреске ықпал ету.
QAZTECH Future Vision бастамасыелдің ұзақ мерзімді даму көзқарасын қалыптастыруға жәрдемдесуге бағытталған. Бастама аясында даму бағытын таңдау, ұлттық басымдықтарды анықтау және оларды іске асыру үшін қажетті негізгі қадамдар талқыланады. «QAZTECH Future Vision»аясында біз экономикалық және технологиялық күн тәртібінің негізгі мәселелері бойынша пікір алмасу үшін жетекші сарапшылар мен институттарды тартуға тырысамыз.
Дөңгелек үстелде QAZTECH Альянсы технологиялық сектордың негізгі қатысушыларымен өткізілген стратегиялық консультациялардың нәтижелерін ұсынды.
Асет Исекешев, QAZTECH технологиялық компаниялар Альянсының Қамқоршылық кеңесінің төрағасы: «Алдағы 5-10 жылда біз ойынның қолданыстағы ережелерін түбегейлі өзгерте алатын жасанды интеллектке, роботтандыруға, жаңа материалдарға және түбегейлі жаңа бизнес-модельдерге негізделген жаһандық экономиканың үлкен қайта құрылымдауына тап боламыз. Еліміз болып жатқан өзгерістердің пайдасын көруі мүмкін. Қазақстанның халқы өте жас, ал бізде шығармашылық адамдар, талантты ғалымдар мен кәсіпкерлер өте көп. Қазақстан жақын болашақта технология мен инновацияның өңірлік хабына айнала алады. Бұған қол жеткізу үшін технологиялық секторларды реттеу мен қолдау тәсілдерін жаңарту қажет. Инноваторлар көбірек еркіндікке ие болуы керек, сондықтан технологияны қабылдаудағы кедергілерді, соның ішінде реттеуші құмсалғыштарды пайдалануды жою маңызды.Қолдау шаралары біздің күшті жақтарымызды ашуға және ең тиімді әрі креативті кәсіпкерлерді ынталандыруға бағытталуы керек».
Qaztech бас талдаушысы Александр Дауранов жаһандық қиындықтарды атап өтті: «Дамушы елдердің ықпалының артуы бәсекелестіктің күшеюіне және протекционизмнің өсуіне әкеліп, бұл әлемдік сауда жағдайын нашарлатады». Сонымен қатар, ол дәстүрлі даму модельдерінің баяулауын атап өтті: «Дамыған елдердің өңдеу секторындағы экспорт пен жұмыспен қамту азайып жатқанда, халықаралық қызмет көрсету саудасы өсуде». Сондай-ақ, цифрлық экономиканың өсудің негізгі қозғаушы күшіне айналғанын да айтты: «Цифрлық экономика негізгі драйверге айналып, оның үлесі 40%-дан 60%-ға дейін жетеді. Алдағы он жыл ішінде жаңа құнның 70%-ы цифрлық платформаларға негізделген бизнес-модельдерге байланысты болады деп болжануда».
Қазақстан туралы айта келе, ол өсу көздерін қайта қарау қажеттілігін атап өтті: «Шикізат экспорты сияқты дәстүрлі көздер өз тиімділігін жоғалтуда, ал қызмет көрсету экспортының үлесі әлі де аз. Елдің негізгі экономикалық секторларын жаңғыртып, болашақ нарықтарға бағытталған прагматикалық технологиялық стратегия әзірлеу маңызды».
Компаниялармен өткізілген консультацияларға сүйене отырып, QAZTECH тұрақты өсу көздерін құру үшін нақты шараларды ұсынды, олардың қатарында жаппай жұмыс орындарының өнімділігін арттыру, цифрлық платформаларды дамыту, шағын және орта бизнесті жаңғырту және ұлттық инновациялық жүйенің тиімділігін арттыру бар.
Талқылаудың басты мәселесі Қазақстанның инновациялық экожүйесін жаңғырту және экономикалық өсуді жеделдету үшін ғылым мен бизнестің өзара әрекетін күшейту болды. Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігінің бірінші вице-министрі Қаныш Тулеушин атап өткендей: «Экономиканы әртараптандыру және тұрақты өсуді қамтамасыз ету мақсатында инновациялық экожүйені жаңғыртуға жаңа көзқарас қажет: ғылым, технологиялар және инновацияларды дамытудың негізгі басымдықтарын анықтау. Қазіргі уақытта біз 7 басымдықты анықтадық: медициналық технологиялар, агротехнологиялар, "жасыл" технологиялар, жасанды интеллект, металлургия, Индустрия 4.0 және GovTech».
Ол ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстарды (ҒЗТКЖ) қаржыландырудың маңыздылығын атап өтті: «Негізгі бағыттарға назар аудара отырып, ҒЗТКЖ қаржыландыру деңгейін арттыруға ерекше көңіл бөлінеді, өйткені қаржыландыру жыл сайын ұлғайып келе жатқанына қарамастан, оның тиімділігі әлі де төмен болып отыр».
Сондай-ақ, басымдықтарды іске асыру технологиялық платформаларға негізделуі тиіс екендігі атап өтілді: «Мұнда ғылым, технологиялар және инновациялармен байланысты салалық ведомстволар мен даму институттарының нақты мақсаттар төңірегінде үйлестіруі ғана емес, қоғамның, бизнестің және ғылымның белсенді қатысуы да маңызды».
ТАЛАП қолданбалы зерттеулер орталығының директоры Рахим Ошақбаев инновацияларды дамытудың маңызды аспектілеріне тоқталды: «Қазақстандағы инновациялардың басты мәселесі — кәсіпкер-инноваторлардың тапшылығы және бәсекелестіктің әлсіздігі. Нақтырақ айтсақ, бәсекелестік пен таланттар — табысты инновациялардың негізгі құрамдас бөліктері. Алға жылжу үшін ең амбициялы әрі креативті адамдарды тартатын жағдай жасау қажет: ашық көші-қон саясаты, құқықтарды қорғау, айқын заңдар және дамыған инфрақұрылым. Осыларсыз Қазақстан таланттар үшін жаһандық күресте ұтылып қалады, және инновациялар табиғи түрде туындамайтын орта болғанша, ешқандай реформалар көмектеспейді».
Кездесу барысында Қазақстан экономикасы тап болатын қиындықтар, оның ішінде жаңа экономикалық модельді әзірлеу қажеттілігі талқыланды. МНВО жобалық офисінің басшысы Фархад Қуанғанов былай деп атап өтті: «Мемлекет басшысы атап өткендей, нақты әрі ойластырылған экономикалық даму моделінің болмауы біздің нарықта жұмыс істеп жатқан компаниялардың елден тыс жерлерден қолайлы жағдай іздеуіне әкеледі, себебі қазіргі экономикалық ортада олардың болашақ даму перспективаларын көрмейді».
Халықаралық сарапшы Эрик Азулай ұлттық инновациялық жүйені дамыту үшін институттардың дамуының маңыздылығын атап өтті: «Ұлттық инновациялық жүйені қалыптастыру үшін елдегі институттарды дамыту қажет. Зерттеу университеттері, сот жүйесі, дамыған венчурлық нарық, тұрақты бизнес-орта, заң үстемдігі, зияткерлік меншік құқықтарын сенімді қорғау – бәсекеге қабілетті бизнесті дамыту үшін қажет іргетас болып табылады. Мемлекет инновациялық инфрақұрылымды дамытуға инвестиция салуы керек, сондай-ақ инноваторлар мен ғалымдардың венчурлық капиталға және қаржылық қолдау құралдарының алуан түріне қол жеткізуін қамтамасыз ету маңызды».
Корпоративтік сектор тарапынан тұрақты сұранысқа ерекше назар аударылды. CRC зерттеу және консалтинг орталығының серіктесі Ануар Буранбаев былай деп атап өтті: «Инновациялар — бұл мақсаттың өзі емес, ол компаниялар мен тұтас мемлекеттердің бәсекеге қабілеттілігін арттырудың күшті құралы. Ең маңыздысы — соңғы нәтижелер тек бастамашыларға ғана емес, бүкіл қоғамға пайда әкелуі керек, прогресті ынталандырып, адамдардың өмір сүру сапасын жақсартуы тиіс».
Каспи мен Яндекс сияқты цифрлық платформалар экономикада маңызды элементке айналып, транзакциялық шығындарды азайтуға және кәсіпкерлер мен тұтынушылар арасындағы тиімді өзара әрекетті қамтамасыз етуге көмектесуде. DESHT аналитикалық орталығының бас директоры Қуаныш Жайықов былай деді: «Цифрлық платформалар алмасу шығындарын азайтуда маңызды рөл атқарады және кәсіпкерлер мен тұтынушылар арасындағы тиімді өзара әрекеттің сенімді кепіліне айналады, бұл бизнестің дамуына жаңа мүмкіндіктер туғызып, оның өсуіне ықпал етеді».
Талқылау сондай-ақ реттеу мен инновацияларды дамыту арасындағы тепе-теңдік мәселесін де қозғады. Экономист, «Экономический ликбез» Telegram арнасының авторы Руслан Сұлтанов атап өтті: «Кәсіпкерлердің нарыққа шығып, өз жобалары мен идеяларын дамытып, бір-бірімен тиімді әрекеттесуі үшін кедергілерді жою және бәсекелестікті қорғау маңызды. Қолайлы бизнес-орта — ұзақ мерзімді және тұрақты экономикалық өсудің негізі».
Қатысушылар бизнес, мемлекет және ғылыми мекемелер арасындағы тұрақты диалогтың маңыздылығын атап өтті, ол тұрақты дамуға қолайлы жағдайлар жасауға ықпал етеді. Аяна Манасова – QAZTECH технологиялық компаниялар альянсының стратегия және талдау бойынша басқарушы директоры: «Тұрақты диалог Қазақстанның инновациялық дамуына ықпал ететін тиімді шешімдерді әзірлеуде маңызды рөл атқарады. Тұрақты түрде өткізілетін талқылаулар бізге технологиялық ортадағы өзгерістерге бейімделуге және бастамаларды іске асырудың оңтайлы жолдарын табуға көмектеседі. Бірлескен күш-жігеріміз арқылы біз тұрақты өсуді және осы саладағы гүлденуді қамтамасыз ететін жағдайлар жасай аламыз», – деп қорытындылады.
Анықтама:
QAZTECH Технологиялық Компаниялар Альянсы – елдің жетекші технологиялық кәсіпкерлерін біріктіретін ұйым. Біз Қазақстан экономикасының құрылымын тек технологиялық сектор арқылы жақсартуға болады және оның ұзақ мерзімді жоғары қарқынын қамтамасыз етуге болады деп сенеміз. Біз конструктивті диалогқа арналған алаңды ұсынып, дамудың негізгі мәселелерін талқылаймыз. Біздің мақсатымыз- мемлекет, бизнес және қоғамның мүдделерін ескеретін шешімдерді әзірлеу үшін позицияларды жақындату және тұрақты технологиялық прогреске ықпал ету.
QAZTECH Future Vision бастамасыелдің ұзақ мерзімді даму көзқарасын қалыптастыруға жәрдемдесуге бағытталған. Бастама аясында даму бағытын таңдау, ұлттық басымдықтарды анықтау және оларды іске асыру үшін қажетті негізгі қадамдар талқыланады. «QAZTECH Future Vision»аясында біз экономикалық және технологиялық күн тәртібінің негізгі мәселелері бойынша пікір алмасу үшін жетекші сарапшылар мен институттарды тартуға тырысамыз.